Φάρμακα: Μήπως σας «στερούν» πολύτιμα θρεπτικά συστατικά;

Η φαρμακευτική αγωγή έχει σκοπό να προάγει την υγεία και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Την ίδια όμως στιγμή τα φάρμακα ενδέχεται να αλληλεπιδρούν με τα θρεπτικά συστατικά της τροφής.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι μέσω των οποίων ένα φάρμακο «αντιδρά» με το φαγητό. Μία περίπτωση είναι ένα τρόφιμο να παρεμποδίζει τη δράση ενός φαρμάκου, ενώ μία άλλη να αυξάνει ή να μειώνει την απορρόφηση ή τον μεταβολισμό του. Για παράδειγμα η κατανάλωση βιταμίνης Κ μπορεί να αναιρέσει τη δράση της αντιπηκτικής ουσίας βαρφαρίνη. Συμβαίνει όμως και το αντίστροφο, δηλαδή ένα φάρμακο να μειώσει ή να αυξήσει τα επίπεδα ενός θρεπτικού συστατικού στον οργανισμό, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις η αγωγή επιδρά ακόμη και στην όρεξη.

Στις ενότητες που ακολουθούν θα επικεντρωθούμε στην εξάντληση των αποθεμάτων ορισμένων διατροφικών στοιχείων στο ανθρώπινο σώμα, που ενδέχεται να προκληθεί από συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα.

Αντιόξινα φάρμακα: Χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, που ως κύρια συμπτώματα έχει τη καούρα και τη δυσπεψία. Τα αντιόξινα έχουν σας σκοπό να μειώσουν την οξύτητα του στομάχου επηρεάζοντας την παραγωγή, έκκριση ή δράση του γαστρικού υγρού. Το τελευταίο όμως είναι απαραίτητο για την διάσπαση και αξιοποίηση της τροφής. Μία από τις πιο επαρκώς τεκμηριωμένες ελλείψεις που προκαλεί η μακροπρόθεσμη χρήση αντιόξινων φαρμάκων είναι η έλλειψη της βιταμίνης Β12. Η βιταμίνη αυτή δεσμεύεται από τα τρόφιμα μέσω ενός ειδικού υποδοχέα ο οποίος όμως είναι ενεργός μόνο σε όξινες συνθήκες. Τα αντιόξινα φάρμακα ενδέχεται να επηρεάσουν και την απορρόφηση άλλων συστατικών όπως είναι το ασβέστιο, ο σίδηρος, (ανταγωνιστές ισταμίνης Η2) και το μαγνήσιο (αναστολείς αντλίας πρωτονίων).

Διουρητικά φάρμακα: Χρησιμοποιούνται πρωτίστως για τον καλύτερο έλεγχο της αρτηριακής πίεσης (υπέρταση), αυξάνοντας την ποσότητα των υγρών που αποβάλλει το σώμα μέσω των «φίλτρων» των νεφρών. Μαζί όμως με τα υγρά συμπαρασύρονται και τα θρεπτικά συστατικά που βρίσκονται διαλυμένα σε αυτά. Τα συστατικά τα οποία επηρεάζονται περισσότερο από την λήψη διουρητικής φαρμακευτικής αγωγής είναι το κάλιο και το νάτριο. Συχνά ο γιατρός μπορεί να συγχορηγήσει συμπλήρωμα διατροφής με κάλιο σε μακροχρόνια χρήση τέτοιων φαρμάκων. Επιπλέον είναι σημαντικό να παρακολουθούνται στενά τα επίπεδα νατρίου στο αίμα, ιδιαίτερα σε άτομα τα οποία ακολουθούν μία διατροφή χαμηλή σε αλάτι. Ανάλογα με το είδος των διουρητικών φαρμάκων που λαμβάνονται είναι πιθανό να εξαντληθούν τα αποθέματα συστατικών όπως το ασβέστιο, το μαγνήσιο και ο ψευδάργυρος.

Καθαρτικά σκευάσματα για τη δυσκοιλιότητα: Προορίζονται για τη δυσκοιλιότητα και μειώνουν σημαντικά το χρόνο που η τροφή παραμένει στο γαστρεντερικό σύστημα. Επιπλέον μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα διάρροιας, στερώντας με τον τρόπο αυτό την «ευκαιρία» σε ορισμένα θρεπτικά συστατικά να απορροφηθούν. Το ασβέστιο και το κάλιο είναι τα δύο στοιχεία των οποίων η έλλειψη έχει συσχετισθεί με τη συστηματική κατανάλωση καθαρτικών σκευασμάτων.

Στατίνες: Πρόκειται για μία από τις πιο διαδεδομένες θεραπείες για τον έλεγχο της χοληστερόλης, η χρήση της οποίας συνοδεύεται συχνά από μυϊκούς πόνους. Παράλληλα, η επιστημονική κοινότητα παρατήρησε πως ασθενείς που λαμβάνουν στατίνες τείνουν να έχουν στον οργανισμό τους χαμηλότερα επίπεδα μίας ουσίας που ονομάζεται συνένζυμο Q10. Το συνένζυμο Q10 είναι απαραίτητο για την παραγωγή ενέργειας από τις τροφές και ταυτόχρονα παρουσιάζει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Η χορήγηση του συγκεκριμένου στοιχείου σε άτομα που κάνουν μακροχρόνια χρήση στατινών φαίνεται να επαναφέρει τα επίπεδα αυτού στον οργανισμό, ανακουφίζοντας έτσι από τις μυαλγίες. Επιπλέον, σε περιπτώσεις φαρμακευτικής αγωγής με στατίνες προτείνεται στενή παρακολούθηση των επιπέδων βιταμίνης Β12 και ψευδαργύρου.

Αντισυλληπτική αγωγή: Τα οφέλη της αντισυλληπτικής αγωγής είναι πολλά για μία γυναίκα, όμως το «κόστος» που πρέπει να πληρώσει σε θρεπτικά συστατικά είναι εξίσου αυξημένο. Οι αλλαγές τόσο στην όρεξη, όσο και στα αποθέματα σημαντικών συστατικών των τροφίμων καθιστούν τον συστηματικό έλεγχο των ακόλουθων συστατικών απαραίτητο: βιταμινών Β (ριβοφλαβίνη, βιταμίνη Β6, φολικό οξύ) και μαγνησίου.

Πολλά ακόμη φάρμακα έχουν συσχετιστεί με την έλλειψη θρεπτικών συστατικών στο σώμα. Ορισμένες από αυτές τις σχέσεις χρειάζονται περισσότερες μελέτη, ενώ σε άλλες εμφανίζονται εξατομικευμένα σε κάθε ασθενή.

• Αντικαταθλιπτικά (Αναστολείς Επαναπρόσληψης Σεροτονίνης): Μειώνουν το φολικό οξύ
• Αγχολυτικά (Βενζοδιαζεπίνες): Προκαλούν αλλαγές στην όρεξη, οπότε χρειάζεται προσοχή για κάλυψη των αναγκών.
• Αντιεπιληπτικά: Επηρεάζουν το μεταβολισμό της βιταμίνης D, άρα και την υγεία των οστών.
• Αντιβιοτικά: Παρότι δεν χρησιμοποιούνται για παρατεταμένο χρονικό διάστημα μπορούν να διαταράξουν σημαντικά την εντερική χλωρίδα (προβιοτικά) και κατά συνέπεια να επηρεάσουν άμεσα την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών της τροφής.

Εάν κάνετε συστηματική χρήση ενός ή περισσοτέρων φαρμάκων δώστε ιδιαίτερη προσοχή σε σημάδια που μπορεί να σας στέλνει το σώμα σας όπως είναι: αλλαγές στην όρεξη, πεσμένη ενέργεια, μυϊκή ατονία, αλλαγές στην ποιότητα του δέρματος, των μαλλιών και των νυχιών ή ό,τι άλλο ξεχωριστό εσείς παρατηρήσετε. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρετε τα συμπτώματα αυτά στο γιατρό σας και εκείνος είναι υπεύθυνος να αξιολογήσει εάν οφείλονται σε ελλείψεις απαραίτητων θρεπτικών συστατικών.

Σήμερα, περισσότερο ίσως από ποτέ, οι καταναλωτές έχουν τη δυνατότητα να ενημερώνονται σε θέματα που αφορούν την υγεία τους. Ζητήστε να μάθετε από κάποιον ειδικό υγείας για τις επιπτώσεις της φαρμακευτικής αγωγής στην υγεία σας για να προφυλάξετε τον εαυτό σας.

Δήλωση αποποίησης ευθύνης: Άτομα τα οποία λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή ενδέχεται να έχουν χαμηλά επίπεδα κάποιων θρεπτικών συστατικών στο σώμα τους, κατάσταση η οποία μπορεί να οδηγήσει σε επιπλέον επιπλοκές. Η ορθή λήψη της φαρμακευτικής αγωγής θα πρέπει να αποτελεί σε κάθε περίπτωση προτεραιότητα του ασθενούς και θα είναι αποτελεσματική ακόμη και χωρίς τη λήψη των προτεινόμενων συμπληρωμάτων διατροφής. Τα συμπληρώματα διατροφής σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τη φαρμακευτική αγωγή. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας πριν τη λήψη κάποιου συμπληρώματος διατροφής εάν λαμβάνετε χρόνια φαρμακευτική αγωγή ή εάν έχετε σημαντικό ιατρικό ιστορικό.

Βιβλιογραφία:

1. L. Kathleen Mahan, Sylvia Escott-Stump. Krause’s Food & Nutrition Therapy. 12th edition. Elsevier Inc. Missouri: 2008. Appendix 31: p 1242.
2. Zaneta M Pronsky, SR JEANNE P Crowe Food Medication Interactions. 17^th edition. FOOD- MEDICATION INTERACTIONS, Birchrunville, PA: 2012
3. Boullata JI , Hudson LM. Drug-nutrient interactions: a broad view with implications for practice. J Acad Nutr Diet. 2012 Apr;112(4):506-17.
4. Schubert ML. Gastric secretion. Curr Opin Gastroenterol. 2014 Nov;30(6):578-82.
5. Kopic S, Geibel JP. Gastric acid, calcium absorption, and their impact on bone health. Physiol Rev. 2013 Jan;93(1):189-268.
6. Begley J, Smith T2, Barnett K, Strike P, Azim A, Spake C, Richardson T Proton Pump Inhibitor Associated Hypomagnasaemia – A Cause for Concern? Br J Clin Pharmacol. 2015 Nov 27.
7. Hess MW, Hoenderop JG, Bindels RJ, Drenth JP. Systematic review: hypomagnesaemia induced by proton pump inhibition. Aliment Pharmacol Ther. 2012 Sep;36(5):405-13.
8. Fenton R, Brook-Barclay L, Delaney CL, Spark JI, Miller MD. Do medications commonly prescribed to patients with peripheral arterial disease have an effect on nutritional status? A review of the literature. Ann Vasc Surg. 2016 Jan 21.
9. Γαληνός. Διουρητικά. Lasta accessed 26/1/2016.